ارزیابی مولفه های هیدرولوژیکی حوضه با کمک مدل مفهومی پیوسته بارش- رواناب شماره منحنی اصلاح شده

Authors

Abstract:

سابقه و هدف: مدل های شبیه سازی هیدرولوژیکی پیوسته و روزانه یکی از بهترین ابزارهای برآورد رواناب حاصل از بارندگی می باشند. این مدل ها با شبیه سازی فرایند تبدیل بارش به رواناب قادر به تخمین میزان رواناب حوضه های آب ریز فاقد ایستگاه اندازه گیری با کمترین زمان و هزینه ممکن می باشند. هدف این مقاله معرفی یک روش مدلسازی پیوسته، مفهومی و روزانه بارش-رواناب بر مبنای روش شماره منحنی تغییر یافته است که با استفاده از آن بتوان علاوه بر رواناب خروجی حوضه ، غالب یا مغلوب بودن فرآیند های هیدرولوژیکی مدل را نیز مشخص کرد. مواد و روش ها: درتحقیق حاضر مدل بارش-رواناب بر اساس مدل شماره منحنی اصلاح شده ،به صورت یکپارچه، مفهومی و در مقیاس روزانه در محیط برنامه نویسی متلب کدنویسی شد و با استفاده ازالگوریتم بهینه سازیPSO و تابع هدف ناش-ساتکلیف (NSE) واسنجی گردید. واسنجی مدل توسط الگور یتم PSO (کدنویسی شده در زبان برنامه نویسی متلب) و با تکرار نه هزار مرتبه اجرای مدل، انجام شد. بدین ترتیب که ، ابتدا متغیرهای تصمیم (پارامترهای مدل )در محدوده مشخص شده به صورت تصادفی مقداردهی اولیه شده و سپس الگوریتم PSOاجرا اشده و سری پارامتر بهینه محاسبه گردید. ضمن آنکه در مرحله شبیه سازی مدل ذکر شده با استفاده از داده های ایستگاه معرف جهانی برای حوضه لیف واقع در شمال شهرکالینز در ایالت می سی سی پی آمریکا و همچنین یکی از زیرحوضه های کرخه در داخل کشور واسنجی و صحت سنجی شده است. یافته ها : مقایسه مقادیر رواناب مشاهده شده و شبیه سازی شده در حوضه لیف با کمک آماره های ریشه میانگین مربعات خطا (RMSE) ، ضریب ناش-ساتکلیف (NSE) و معیار کلینگ گوپتا (KGE) به ترتیب در دوره ی واسنجی 4/1 ، 81/0و 87/0 و در دوره ی صحت سنجی 53/2، 83/0 و 86/0 نشان از عملکرد مناسب و قابل قبول مدل داشت. نتایج معیارهای مذکور در زیر حوضه قره سو نیز قابل قبول برآورد گردید ولی به دلیل کیفیت بالاتر داده های حوضه لیف نتایج آن نسبتاً بهتر ارزیابی می گردد. نتایج مدل حاضر با خروجی های مشابه از مدل مفهومی بارش– رواناب روزانه Hymod (و با حیث ورودی های یکسان) مقایسه گردید. به طور کلی برتری نسبی مدل Hymod در مقایسه نتایج در هر دو حوضه به چشم می خورد که دلیل آن را شاید بتوان در عدم قطعیت کمتر ناشی از تعداد کمتر پارامترها و روابط ساده تر مدل Hymod جستجو کرد. ضمن آنکه مدل ارائه شده مبتنی بر شماره منحنی علی رغم دارا بودن معیارهای کمتر از مدل hymod به دلیل محاسبه مولفه های مختلف هیدرولوژیکی شامل جریان میانی، جریان پایه، تلفات اولیه، نفوذ زیرسطحی، زهکشی و رواناب سطحی از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و اطلاعات دقیق تری از فرآیند های غالب موثر در رژیم هیدرولوژیکی زیرحوضه ها را در اختیار قرار می دهد. نتیجه گیری: مدل (SCS–CN)اصلاح شده مدلی مفهومی بوده که رواناب را با استفاده از داده های بارش و تبخیر- تعرق پتانسیل روزانه و با دقت مناسب محاسبه می نماید. مزیت اصلی این مدل نسبت به سایر مدل های مفهومی (به عنوان مثال hymod در این تحقیق) برآورد اجزای هیدرولوژیکی مدل و تعیین پروسه غالب حوضه آبریز مورد مطالعه می باشد. در این تحقیق می توان سه جز اصلی نفوذ، تبخیر و رواناب سطحی را به ترتیب فرآیندهای غالب در حوضه آبریز لیف و همان فرآیندها ولی با ترتیب از آخر به اول را فرآیندهای غالب در زیر حوضه قره سو دانست. بنابراین مدیریت حوضه آبریز با کمک خروجی های خاص ناشی از این نوع مدل ها (درصد مقادیر اجزاء مختلف رابطه بیلان هیدرولوژیکی) به نحو بسیار موثرتری قابل حصول می باشد.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

ارزیابی روش شماره منحنی رواناب به کمک سنجش از دور و مدل HEC_HMS (مطالعۀ موردی: حوضه آبخیز منصورآباد بیرجند)

روش شمارۀ منحنی رواناب، ساده و دارای کاربرد فراوان و مؤثر در تعیین رواناب می­باشد. در این مطالعه، نقشۀ شمارۀ منحنی رواناب حوضۀ آبخیز منصورآباد بیرجند با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و تصاویر ماهوارۀ لندست (ETM+) و براساس فاکتورهایی مانند گروه هیدرولوژی خاک، کاربری اراضی و پوشش­گیاهی تعیین شده است. نقشۀ وضعیت پوشش زمین با کمک شاخصهای NDVI و VI تهیه شده و حوضه به سه کلاس مرتع خوب، نسبتاً فقی...

full text

تهیّه نقشه شماره منحنی رواناب و بررسی دقّت آن توسّط مدل هیدرولوژیکی (مطالعه موردی: حوضه ناودار گیلان غرب)

شمارة منحنی رواناب یکی از پارامترهای مورد نیاز جهت محاسبة میزان رواناب با استفاده از روش SCSاست. با توجّه به اینکه عوامل مؤثّر بر این پارامتر دارای تغییرات مکانی هستند، مقادیر مختلفی برای شمارة منحنی در بخش‎های مختلف یک حوضة آبریز قابل انتظار است. هدف از مطالعة کنونی، تعیین نقشة شمارة منحنی رواناب حوضة ناودار در استان کرمانشاه است. برای این منظور، از سیستم اطّلاعات جغرافیایی و سنجش از دور استفاده ...

full text

تعیین شماره منحنی از رویدادهای بارش و رواناب و تغییرات آن با مؤلفه‌های بارش در یک حوضه آبخیز جنگلی

The SCS-CN developed by the USDA Soil Conservation Service is a widely used technique for estimation of direct runoff from rainfall events. The watershed CN represents the hydrological response of watershed as an indicator of watershed potential runoff generation. The aim of this research is determining the CN from recorded rainfall-runoff events in different seasons and analyzing its relations...

full text

شبیه سازی هیدرولوژیکی بارش-رواناب با استفاده از الگوریتم های بارش ماهواره ای اصلاح شده، مطالعه موردی: حوضه سد وشمگیر، گلستان

این مطالعه به ارزیابی پتانسیل اطلاعات بارش ماهواره ای برای توسعه مدل معتبر بارش-رواناب جهت تولید اطلاعات هشدار سیلاب در حوضه سد وشمگیر در ایران می پردازد. دو محصول بارش ماهواره ای (TRMM و PERSIANN) مورد ارزیابی قرار گرفتند تا مشخص شود که کدام محصول الگوی بارش واقعی و شدت آن را در حوضه بهتر نشان می دهد. بعد از انجام ارزیابی بر پایه پارامترهای آماری همچون RMSE، MAE، MBE و R2 تخمین های TRMM برای ش...

full text

شبیه سازی پیوسته بارش-رواناب حوضه ی شهرچای ارومیه با استفاده از مدل HEC-HMS

چکیده در محاسـبات هیدرولوژیکی یـک حوضه تعیین ارتباط بین بارش- رواناب بسیار مـهم است. محاسبه­ی دقیق بارش­-رواناب در سطح حوضه به شناخت مؤلفه­ها و متغیرهای شکل­دهنده­ی آن و همچنین استفاده از یک مدل مناسب وابسته است. در این مطالعه، بارش-رواناب پیوسته­ی حوضه­ی شهرچای ارومیه با استفاده از مدل هیدرولوژیکی HEC-HMS شبیه­سازی شد. برای این منظور ابتدا مدل حوضه­ی آبخیز با استفاده از نقشه­ی DEM منطقه­ی مور...

full text

ارزیابی اثرات تغییر اقلیم بر رواناب به کمک مدل بارش- رواناب SWAT (مطالعه موردی: حوضه بهشت آباد، کارون شمالی)

افزایش گازهای گلخانه‌ای به ویژه پس از انقلاب صنعتی منجر به تغییرات محسوسی در سامانه‌های آب و هوایی جو کره زمین شده است که از آن به عنوان تغییر اقلیم یاد می‌شود. اثرات این پدیده نو ظهور بر بخش‌های مختلف چرخه آب از اهمیت بسزایی در مدیریت منابع ارزشمند آبی برخوردار است. در این تحقیق مدل هیدرولوژیک حوضه بهشت آباد (از توابع حوضه کارون بزرگ) به منظور بررسی اثرات تغییر اقلیم در دوره‌های آتی بر این حوض...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 24  issue 1

pages  1- 23

publication date 2017-03-21

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023